تهران با وجود گستردگی شهری و جمعیت انبوه، همواره نیازمند پایانه‌های مسافربری متعددی بوده تا تردد مسافران به سایر شهرها به شکلی نظام‌مند و منسجم انجام شود. در این میان، ترمینال بیهقی که گاه با نام «ترمینال آرژانتین» نیز شناخته می‌شود، از جمله پایانه‌های مهم پایتخت به‌شمار می‌رود. این ترمینال با موقعیت مکانی مناسب در مرکز–شمال تهران و دسترسی به بزرگراه‌ها و معابر پرتردد، نقشی کلیدی در تسهیل سفرهای جاده‌ای بین‌شهری ایفا می‌کند. در ادامه، ضمن معرفی تاریخچه و جایگاه ترمینال بیهقی، به ساختار داخلی، مسیرهای تحت پوشش، امکانات رفاهی و چالش‌های این پایانه می‌پردازیم.
۱. آشنایی با موقعیت جغرافیایی و تاریخچه
۱.۱. جایگاه در منطقهٔ آرژانتین
ترمینال بیهقی در میدان آرژانتین، در تقاطع خیابان شهید بهشتی و بزرگراه آفریقا (حقانی) واقع شده است. نزدیکی این پایانه به مراکز اداری و تجاری مناطق ۶ و ۷ شهرداری تهران، موقعیت ممتاز و پررفت‌وآمدی را برای آن رقم زده است؛ چراکه دسترسی به بزرگراه‌های شهید مدرس، شهید همت و شهید حقانی از مهم‌ترین ویژگی‌های این محدوده است.
۱.۲. شکل‌گیری و تحولات
در دهه‌های گذشته، با رشد روزافزون جمعیت تهران و گسترش حمل‌ونقل جاده‌ای، نیاز به پایانه‌های متمرکز برای اعزام اتوبوس‌های بین‌شهری و کنترل ترافیک ناشی از آن بیش از پیش احساس می‌شد. ترمینال بیهقی در همین راستا شکل گرفت تا بتواند بخشی از مسافران مسیرهای شرقی، شمالی و برخی از محورهای غربی را پوشش دهد. به‌مرور زمان و با انتقال بخشی از خطوط اتوبوسی به این پایانه، ظرفیت و اهمیت آن نیز افزایش یافت.
۲. ساختار داخلی و بخش‌های پایانه
۲.۱. سالن‌های انتظار
ترمینال بیهقی دارای سالن‌های انتظار سرپوشیده است که مسافران در آن می‌توانند پیش از حرکت اتوبوس، زمان استراحت یا معطلی خود را سپری کنند. این سالن‌ها مجهز به صندلی‌های متعدد، سیستم‌های تهویه و تلویزیون‌های اطلاع‌رسانی یا تفریحی هستند. در روزهای پرتردد، این سالن‌ها ممکن است شلوغ شود و افراد ترجیح می‌دهند در فضای باز ترمینال یا اطراف آن منتظر بمانند.
۲.۲. باجه‌های بلیت‌فروشی
در کنار سالن انتظار، باجه‌های متعدد شرکت‌های اتوبوس‌رانی مستقر شده‌اند که بلیط خطوط بین‌شهری را به مسافران ارائه می‌کنند. امروزه با گسترش سامانه‌های اینترنتی، بخشی از بلیت‌ها به‌صورت آنلاین فروخته می‌شود و باجه‌ها برای خدمات حضوری و راهنمایی مسافران فعالیت دارند. برخی شرکت‌های مسافربری در ترمینال بیهقی دفتر اختصاصی دارند و اتوبوس‌های VIP یا معمولی در این مسیرها دایر کرده‌اند.
۲.۳. جایگاه‌های سوار و پیاده‌شدن
محدودهٔ حرکت اتوبوس‌ها، سکوی سوار و پیاده‌شدن مسافران، و مسیرهای ورودی و خروجی وسایل نقلیه در بخش انتهایی ترمینال قرار دارد. اتوبوس‌ها به‌ترتیب و با رعایت برنامهٔ زمان‌بندی وارد سکوی اختصاصی شده و پس از سوارکردن مسافران، ترمینال را به‌سمت مقصد ترک می‌کنند.
۲.۴. خدمات رفاهی
علاوه بر سالن انتظار، امکانات رفاهی دیگر نظیر غرفه‌های فروش تنقلات، روزنامه‌فروشی، سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه و رستوران یا بوفه کوچک در ترمینال بیهقی دایر است. وجود خودپردازهای بانکی و کیوسک‌های اطلاعاتی نیز بخشی از نیازهای روزمره مسافران را در محل برطرف می‌کند.
۳. مسیرهای پوشش داده‌شده و اهمیت ترمینال
۳.۱. پوشش مسیرهای شمالی و شرقی
ترمینال بیهقی، در مقایسه با دیگر پایانه‌ها (مانند ترمینال جنوب یا ترمینال غرب)، بیشتر سفرهای مرتبط با شهرهای شمالی و شمال‌شرقی، و تا حدی شرقی را مدیریت می‌کند. استان‌هایی نظیر مازندران، گلستان و خراسان از مقاصد عمدهٔ اتوبوس‌هایی هستند که از این ترمینال حرکت می‌کنند. البته تعدادی از خطوط به مناطق غربی یا مرکز ایران هم برقرار است، اما وجه غالب، مسیرهای شمال و شمال شرق است.
۳.۲. سهولت دسترسی برای ساکنان مرکز و شمال تهران
یکی از امتیازات مهم ترمینال بیهقی، قرارگیری در منطقهٔ تقریباً مرکزی شهر است. شهروندانی که در محدودهٔ شمال و شمال شرق زندگی می‌کنند، به‌جای آنکه به ترمینال جنوب یا غرب بروند، می‌توانند در زمانی کوتاه‌تر به این پایانه برسند و اتوبوس مورد نظر خود را سوار شوند. با توجه به دسترسی آسان به متروی مصلی (در خط ۱)، ایستگاه متروی شهید بهشتی، و خطوط اتوبوس تندرو (BRT)، رسیدن به ترمینال بیهقی برای بسیاری از تهرانی‌ها راحت است.
۳.۳. نقش در تعدیل ترافیک شهری
استقرار بخشی از خطوط بین‌شهری در ترمینال بیهقی به توزیع متعادل‌تر ترافیک اتوبوس‌ها و کاهش تراکم در سایر پایانه‌ها (مانند جنوب یا غرب) کمک می‌کند. در نتیجه، مسیرهای ورودی و خروجی اتوبوس‌های برون‌شهری در مرکز شهر کمتر با گره‌های ترافیکی مواجه می‌شوند و سفرهای بین‌شهری سریع‌تر و منظم‌تر صورت می‌گیرند.
۴. دسترسی به ترمینال؛ حمل‌ونقل عمومی و خودروی شخصی
۴.۱. مترو و اتوبوس
ایستگاه‌های متروی شهید بهشتی (خط ۱) و مصلی (خط ۱) به‌صورت نسبی نزدیک این ترمینال قرار دارند. مسافران می‌توانند با پیاده‌شدن در این ایستگاه‌ها و طی مسافتی کوتاه با تاکسی یا پیاده، به ترمینال بیهقی برسند. علاوه بر این، خطوط اتوبوس BRT (مثلاً مسیر راه‌آهن–تجریش) و خطوط اتوبوس عادی در میدان آرژانتین یا خیابان شهید بهشتی، دسترسی آسان به این محدوده فراهم می‌کنند.
۴.۲. خودروی شخصی
برای کسانی که با خودروی شخصی قصد رساندن مسافر یا حرکت از بیهقی را دارند، امکان استفاده از پارکینگ‌های عمومی اطراف میدان آرژانتین فراهم است. با این حال، در ساعات اوج ترافیک، این محدوده ممکن است با ازدحام خودرو مواجه شود و پیدا کردن جای پارک دشوار باشد. بزرگراه مدرس، بزرگراه شهید همت و بزرگراه حقانی مسیرهای اصلی برای رسیدن به حوالی میدان آرژانتین و ترمینال بیهقی هستند.
۵. چالش‌ها و مشکلات ترمینال بیهقی
۵.۱. کمبود فضا و شلوغی
ترمینال بیهقی در قیاس با بعضی پایانه‌های بزرگ‌تر مثل ترمینال جنوب، فضای فیزیکی محدودتری دارد. در روزهای پرتردد (مانند تعطیلات نوروزی یا انتهای هفته‌های بلند)، سالن انتظار و محل سوارشدن اتوبوس‌ها ممکن است شلوغ شود. این تراکم گاه به سردرگمی مسافران در یافتن درب یا سکوی حرکت منجر می‌گردد.
۵.۲. مدیریت زمان‌بندی اتوبوس‌ها
همانند دیگر ترمینال‌ها، گاهی فاصلهٔ زمانی حرکت اتوبوس‌ها در برخی خطوط (به‌ویژه مسیرهای کم‌رفت‌وآمد) طولانی است. این موضوع ممکن است باعث نارضایتی مسافران شود که انتظار حرکت سریع‌تر یا زمان‌بندی دقیق‌تری دارند. به‌علاوه، ساعات آخر شب یا صبح زود، حجم کم مسافر منجر به لغو برخی سرویس‌ها می‌شود.
۵.۳. ترافیک محیطی
با وجود دسترسی مناسب به بزرگراه‌ها، میدان آرژانتین و خیابان‌های اطراف در ساعات اوج ترافیک (مثل صبح‌های روز کاری یا عصرهای پنج‌شنبه) بسیار شلوغ هستند. این عامل، ورود و خروج اتوبوس‌ها و خودروهای شخصی را در محدودهٔ ترمینال بیهقی پیچیده‌تر می‌کند و ممکن است تاخیرهایی در برنامهٔ حرکت ایجاد شود.
۶. توصیه‌هایی برای مسافران
- اطلاع از ساعت حرکت: پیش از مراجعه، بهتر است زمان دقیق حرکت اتوبوس‌ها را از سایت‌های فروش اینترنتی یا شمارهٔ تماس شرکت‌های مسافربری استعلام کنید.
- حضور زودهنگام در ساعات شلوغ: اگر در ایام تعطیلات یا آخر هفته‌های پرتردد سفر می‌کنید، بهتر است ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زودتر به ترمینال بیهقی برسید تا از شلوغی خرید بلیت یا یافتن سکوی حرکت اتوبوس جلوگیری شود.
- رعایت ایمنی و بهداشت: با توجه به اجتماع مسافران، رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی (به‌ویژه در دوره‌های شیوع بیماری‌های واگیردار) ضروری است. همچنین حواس جمع نسبت به وسایل شخصی در سالن انتظار شلوغ توصیه می‌شود.
- استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی: اگر دسترسی به مترو یا اتوبوس دارید، استفاده از آن‌ها برای رسیدن به ترمینال بیهقی توصیه می‌شود تا از مشکلات پارک خودرو یا گرفتارشدن در ترافیک خیابان‌های اطراف جلوگیری کنید.
۷. چشم‌انداز آینده و بهبود امکانات
شهرداری تهران و وزارت راه‌وشهرسازی برای بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل برون‌شهری طرح‌هایی در دست دارند که ممکن است بخشی از آن به نوسازی یا گسترش پایانه‌های موجود از جمله ترمینال بیهقی اختصاص یابد. ایجاد سالن‌های انتظار پیشرفته‌تر، بهبود سیستم تهویه، گسترش پارکینگ و نصب سیستم‌های دیجیتالی اطلاع‌رسانی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند تجربهٔ سفر مسافران در این پایانه را ارتقا دهد. همچنین با توسعهٔ خطوط جدید مترو یا اتوبوس‌های تندرو (BRT)، امکان دسترسی بهتر به میدان آرژانتین برای بیشتر شهروندان میسر خواهد شد.
جمع‌بندی
ترمینال بیهقی یا «ترمینال آرژانتین»، به‌عنوان یکی از پایانه‌های مهم مسافربری پایتخت، نقش پراهمیتی در جابه‌جایی روزانهٔ هزاران مسافر به مقصد شهرهای شمالی، شمال شرقی و حتی بخشی از نقاط مرکزی و غربی کشور ایفا می‌کند. جایگاه مرکزی این ترمینال، دسترسی نسبی آسان با مترو و اتوبوس در محدودهٔ میدان آرژانتین، و حضور شرکت‌های مسافربری گوناگون، همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا بیهقی به گزینه‌ای مطلوب برای مسافرانی تبدیل شود که می‌خواهند به جای ترمینال‌های دورتر، از یک پایانهٔ درون‌شهری بهره ببرند.
بااین‌حال، شلوغی در ایام پیک سفر، ترافیک بالای منطقه، و فضای نسبتاً محدود از جمله چالش‌هایی است که شهروندان با آن مواجه‌اند. انتظار می‌رود با برنامه‌های توسعه‌ای مدیریت شهری و ارتقای زیرساخت‌های رفاهی، ترمینال بیهقی بتواند در آینده نیز به‌خوبی پاسخ‌گوی نیازهای مسافران باشد و علاوه بر کاهش بار ترافیکی شهر، تجربه‌ای راحت و امن از سفرهای برون‌شهری را برای مردم فراهم آورد.
